Wpływ wyroku TSUE na opodatkowanie VAT aportu z agio w Polsce

Opodatkowanie aportu z agio (czyli z przekazaniem części wartości wkładu na kapitał zapasowy) w podatku od towarów i usług (VAT) od lat budzi kontrowersje w polskim systemie podatkowym. Przykładem są dwa sprzeczne wyroki wydane przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Rzeszowie (I SA/Rz 640/20) oraz Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej (C-241/23). Na szczęście wyrok TSUE powinien zakończyć spory, czego przykładem jest wyrok NSA (I FSK 723/21) uchylający niekorzystne orzeczenie rzeszowskiego sądu.

Aport z agio – istota problemu

Aport to wkład niepieniężny wniesiony do spółki w zamian za udziały lub akcje. Agio natomiast to nadwyżka wartości emisyjnej udziałów (akcji) ponad ich wartość nominalną. W praktyce oznacza to, że udziałowiec wnosi do spółki wkład o wartości przewyższającej nominalną wartość otrzymanych udziałów, a różnica trafia na kapitał zapasowy spółki.

Kluczowym problemem jest ustalenie podstawy opodatkowania VAT takiej transakcji: czy powinna nią być wartość nominalna objętych udziałów, czy wartość emisyjna uzgodniona przez strony, uwzględniająca agio?

Wyrok WSA w Rzeszowie

WSA w Rzeszowie w swoim wyroku oddalił skargę spółki „A.” Sp. z o.o., podtrzymując stanowisko organów podatkowych. Sąd uznał, że podstawą opodatkowania VAT przy wniesieniu aportu z agio jest wartość nominalna objętych udziałów (akcji), a nie ich wartość emisyjna.

Sąd argumentował, że zgodnie z art. 29 ust. 1 ustawy o VAT (w brzmieniu obowiązującym w 2013 roku), podstawą opodatkowania jest kwota należna z tytułu sprzedaży, pomniejszona o kwotę należnego podatku VAT. W przypadku aportu, kwotą należną jest wartość nominalna udziałów wydanych w zamian za wkład niepieniężny. WSA odrzucił możliwość zastosowania art. 29 ust. 9 ustawy o VAT, który mówi o podstawie opodatkowania w przypadku braku określenia ceny, uznając, że wartość nominalna udziałów jest znana i stanowi kwotę należną.

Ponadto, sąd podkreślił konieczność dokonywania wykładni przepisów krajowych w sposób zgodny z prawem Unii Europejskiej, uznając, że interpretacja przyjęta przez organy podatkowe jest zgodna z dyrektywą VAT.

Wyrok TSUE w sprawie C-241/23 P. sp. z o.o. przeciwko Dyrektorowi Izby Administracji Skarbowej w Warszawie

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej został poproszony o interpretację art. 73 dyrektywy VAT w kontekście podstawy opodatkowania aportu. TSUE miał rozstrzygnąć, czy zapłatą otrzymaną w zamian za dostawę towarów (wniesienie aportu) jest wartość nominalna obejmowanych akcji, czy ich wartość emisyjna, jeżeli strony uzgodniły, że zapłatę stanowić będzie wartość emisyjna.

TSUE orzekł, że podstawą opodatkowania jest wszystko, co stanowi zapłatę otrzymaną lub którą dostawca otrzyma w zamian za dostawę towarów, zgodnie z art. 73 dyrektywy VAT. Zapłata ta nie musi być wyrażona w pieniądzu i może nią być świadczenie w naturze. Istotne jest, że istnieje bezpośredni związek między dostawą a otrzymaną zapłatą, a wartość zapłaty może być wyrażona w pieniądzu.

Trybunał podkreślił, że podstawą opodatkowania jest wartość subiektywna, czyli rzeczywiście uzgodniona między stronami, a nie wartość oszacowana według kryteriów obiektywnych. W sytuacji, gdy strony uzgodniły, że zapłatą jest wartość emisyjna akcji, to właśnie ta wartość stanowi podstawę opodatkowania. TSUE zaznaczył również, że o ile nie ma dowodów na nadużycie prawa lub unikanie opodatkowania, uzgodniona przez strony wartość emisyjna powinna być akceptowana przez organy podatkowe.

Konfrontacja obu wyroków

Wyrok TSUE stoi w bezpośredniej sprzeczności z orzeczeniem WSA w Rzeszowie. Podczas gdy WSA opowiedział się za wartością nominalną jako podstawą opodatkowania, TSUE uznał, że jest nią wartość emisyjna, jeżeli została ona uzgodniona przez strony jako zapłata za aport.

To rozbieżne podejście wynika z odmiennej interpretacji pojęcia „zapłaty”. WSA skupił się na formalnej wartości nominalnej akcji, natomiast TSUE uwzględnił ekonomiczną rzeczywistość transakcji i wolę stron, które uzgodniły wartość emisyjną jako rzeczywiste wynagrodzenie za wniesiony aport.

Implikacje dla polskiego systemu podatkowego

Wyrok TSUE ma istotne znaczenie dla praktyki opodatkowania aportów w Polsce. Po pierwsze, podkreśla on konieczność uwzględniania rzeczywistej wartości uzgodnionej przez strony jako podstawy opodatkowania VAT. Po drugie, wskazuje na konieczność stosowania wykładni prounijnej przez polskie organy podatkowe i sądy, nawet jeśli oznacza to odstąpienie od dotychczasowej praktyki.

Wyrok ten może skłonić organy podatkowe do zmiany podejścia i akceptowania wartości emisyjnej jako podstawy opodatkowania w przypadku aportów z agio. Dla przedsiębiorców oznacza to większą pewność prawa i możliwość pełnego odliczenia VAT w oparciu o rzeczywiście poniesione koszty.

Podsumowanie

Wyrok TSUE w sprawie C-241/23 wprowadza istotne zmiany w interpretacji przepisów dotyczących opodatkowania aportu z agio. Przyjęcie wartości emisyjnej akcji jako podstawy opodatkowania VAT, jeżeli została ona uzgodniona przez strony, jest zgodne z dyrektywą VAT i zasadą neutralności podatkowej.

Dla polskiego systemu podatkowego oznacza to konieczność dostosowania praktyki organów podatkowych i sądów do prawa unijnego. Przedsiębiorcy zyskują większą pewność prawa i mogą skuteczniej planować swoje transakcje kapitałowe.

W świetle powyższego, wyrok TSUE stanowi ważny krok w kierunku ujednolicenia praktyki opodatkowania aportów w Unii Europejskiej i zapewnienia zgodności krajowych regulacji z prawem unijnym.